تعداد بیماران کلیوی در سراسر جهان رو به افزایش است. در امریکا در حال حاضر بیش از صدهزار نفر در لیست انتظار متقاضیان پیوند کلیه قراردارند. در سال ۲۰۱۱، حدود سی و سه هزار نفر بیمار جدید به این لیست اضافه شدند و حدود بیست و هشت هزار بیمار از لیست خارج شدند که از بین آنها حدود پنج هزار نفر نه به دلیل موفقیت در پیوند کلیه، که به دلیل مرگِ ناشی از نیافتن کلیهی مناسب از لیست خارج شدند. به عبارتی، حدود پنج هزار نفر جان خود را از دست دادند و علاوه بر آن حدود ۵ هزار نفر به متقاضیان پیوند کلیه اضافه شد. کلیهی مورد نیاز بیماران کلیوی معمولا از سه طریق تامین میشود: بیماران مرگ مغزی، اهداکنندگان خیرخواه و مبادلهی کلیه. مساله بسیار مهم در مورد مبادلهی کلیه در تمامی کشورهای جهان – به جز ایران – این است که خرید و فروش کلیه در تمامی آنها غیرقانونی است. بنابراین «مبادله»ی کلیه در این کشورها در فرآیندی پیچیدهتر صورت میگیرد. فرآیندی که در آن دو اهداکننده کلیهی خود را مبادله میکنند. اجازه بدهید برای روشنتر شدن این موضوع از یک مثال ساده اما واقعی استفاده کنیم.
۱- یک مثال: مبادلهی کلیه چگونه صورت میگیرد؟
احمد یک بیمار کلیوی است که برای ادامهی زندگیاش نیاز به دریافت کلیه دارد و همسر احمد حاضر به اهدای کلیه به او است. اما مشکل اینجاست که گروه خونی احمد و همسرش با یکدیگر سازگاری ندارند و امکان چنین پیوند کلیهای وجود ندارد. از طرف دیگر، بهناز یک بیمار کلیوی دیگر است که همسرش حاضر به اهدای کلیه به اوست اما گروه خونی بهناز و همسرش نیست سازگاری ندارند. اما نکتهی مهم این است که گروه خونی همسر احمد با بهناز سازگاری دارد و گروه خونی همسر بهناز با احمد. بنابراین، این دو زوج میتوانند یک مبادلهی کلیه صورت بدهند و همسر احمد به بهناز و همسر بهناز به احمد کلیه اهداکنند تا هم احمد و هم بهناز زنده بمانند.
داستان واقعی فوق میتواند کمی از این پیچیدهتر شود. فرض کنید که گروه خونی همسر احمد با بهناز سازگار است اما گروه خونی همسر بهناز با احمد سازگار نیست. در این صورت امکان مبادلهی کلیه بین این دو زوج وجود ندارد. حال فرض کنید که جواد یک بیمار کلیوی دیگر است که گروه خونی او نیز با همسرش ناسازگار است اما یک اتفاق جالب رخ داده است: جواد و همسر بهناز گروه خونی سازگاری دارند و گروه خونی احمد و همسر جواد نیز سازگار است. در چنین شرایطی امکان تشکیل چنین چرخهای وجود دارد: همسر احمد کلیهی خود را به بهناز اهدا میکند، همسر بهناز کلیهی خود را به جواد اهدا میکند و همسر جواد کلیهی خود را به احمد اهدا میکند. در این صورت جان هر سه بیمار به کمک کلیهی همسرانشان نجات یافته است.